Čuveni film “Maratonci trče počasni krug” važi za jedno od najboljih kinematografskih jugoslovenskih ostvarenja svih vremena. “Maratonci trče počasni krug” je domaći film snimljen 1982. godine i predstavlja kultno ostvarenje domaće kinematografije, koje traje 92 minuta. Scenario za film je napisao Dušan Kovačević na osnovu svoje pozorišne predstave, dok ga je režirao Slobodan Šiljan. Producent ove komedije je Milan Žmukić, a izavačka kuća zaslužna za distribuciju filma jeste “Centar film”.
Glumačka ekipa i uloge koje tumače
Glumačka ekipa “Maratonaca” je fenomenalna i okuplja neke od najpoznatijih naših glumaca tog perioda. Njihov performans je izvrstan, humor zarazn, tako da slobodno možemo reći da je ovo jedan od najbojih domaćih filmova, koji može da stane rame uz rame sa holivudskim ostvarenjima.
Sjajni Bogdan Diklić je u ovom filmskom ostvarenju odglumeo ulogu svog života. On glumi najmlađeg člana porodice Mirka Topalovića, temperamentnog mladića, koji strahovito želi da se osamostali i ode što dalje od porodice i njihovog biznisa.
Najupečatljivi u filmu svakako jeste Danilo Bata Stojković koji glumi Lakija Topalovića, Mirkovog oca, čoveka koji pokušava da bude glava porodice, ali ne uspeva s’obzirom da još uvek mora da sluša svog oca, pa čak i dedu i da se povinuje njihovim naređenjima.
Inspirativni Pavle Vuisić iako nije imao formalnog glumačkog obrazovanja, spada u najbolje glumce jugoslovenske kinematografija, a u Maratonicima tumači lik Milutina Topalović – Lakijevog oca, najpoštenijeg člana ove porodice jedinog koji neće želeti porodično bogatstvo da prisvoji sebi, već će pročitati originalni testament.
Srpski pozorišni i filmski glumac Milosav Mija Aleksić tumači lik Aksentija Topalovića – Milutinovog oca, pohlepnog čoveka u godinama, koji iako ga godine stižu ne želi da prepusti porodični posao svojim potomcima.
Sjajni Zoran Radmilović glumi Bilija Pitona, previše temperamentnog čoveka, komi pomalo podseća na američke gangster, a čiji je posao da iskopava sanduke i da ih dostavi porodici Topalović.
Izuzetna Jelisaveta Seka Sablić glumi Kristinu, ćerku od Bilija Pitona i devojku koja svira klavir, a zaljubljena je u Đenku – Mirkovog najboljeg prijatelja, čiji je lik veličanstveno izneo sjajni Bora Todorović.
Od glumače postave posebnu su se izdvojili još i Melita Bihali, koja tumači lik služavke Olje, kao i Milivoje Mića Tomić koji glumi najstarijeg člana porodice – Maksimilijana Todorović.
Radnja “Maratonaca”
Radnja filma se događa u vremenu između dva rata, tačnije 1935. godine i prati članove porodice Topalović, koju čini šest generacija – najmlađi član porodice ima 25 godina, a najstariji 120. Bitno je istaći da članuve ove porodice čine isključivo muškarci. Porodični posao, od koga živi cela porodica započeo je stari Pantelija, a nastavili su praded Maksimilijan, ded Aksentije, otac Milutin i sin Laki. U porodici dolazi do velikih sukoba, jer najmlađi član ove porodice – Mirko ne želi da se bavi pogrebničkim zanatom, koji se već decenijama u njegovoj porodicei prenosi sa kolena na koleno.
U tom vremenu proizvodnja mrtvačkih sanduka je sve unosnija, uvodi se nova tehnologija, odnosno nastupa vreme krematorijuma. Ali Mirka sve to ne zanima, još od kada mu je njegov najbolji prijatelj Đenka ispričao sve o filmskoj industriji, jer Mirko želi da se oproba kao filmadžija.
Mirko je zaljubljen u Kristinu, koja ne mari za njega, čak šta više njoj se sveđa Đenka. Sa druge strane, Kristinin otac, Bili Piton je nabavljač mrtvačkih sanduka za Topaloviće, koji mu već izvestan period duguju veliku sumu novca i on hoće da utera stari dug i ucenjuje porodicu. Bili traži ili da mu odmah isplate svoj deo ili da ožene Mirka sa njegovom kćerkom, a da dug uđe kao njegov miraz, odnosno nakon sklapanja braka, Bili bi postao suvlasnik u njihovom porodičnom biznisu. To je bio povod za sukob ove dve porodice. I tako Bili Piton sa jedne, a Laki sa druge strane organizuju dvoboj na balkanski način…
Lokacija snimanja filma
Kuća u kojoj živi čuvena porodica Topalović, i gde su snimane neke od najsmešnijih scena u istorji naše kinematografije, nalazi se na uglu Zadarske i Srebreničke ulice u Beogradu.
Scena koja otvara film snimana je u Pančevu, a zgrada koja se vidi u toj sceni jeste zgrada nekadašnje kafane Kragujevac.
Kuča Bilija Pitona se nalazi na Topčideru.
Kuća Bilija Pitona
Iako je film pretežno sniman u Beogradu, postoji i deo filma koji je sniman u Pančevu. Pa tako, scena obračuna Topalovića i Pitona, odnosno njihov dvoboj snimana je u ulici Đure Jakšića (Pančevo),a čuvena scena gde Bora Todorović objavljuje da ponovo radi bioskop snimana je takođe u Pančevu, ali je ovoga puta u pitanju bio Gimnazijski trg.
Današnji izgled kuće čuvene porodice Topalović
Čuvena antologijska scena kada Laki pregazi čoveka, i zastane da vidi šta se dešava uz čuvenu rečenicu: “Vidi tata, pa to je gospodin Rajkivić, a šta mu je?” snimana je u Pionirskoj ulici u Košutnjaku.
Prijem filma kod publike i njegove kritike
Iako godine prolaze popularnosti “Maratonaca”kod pubilke se ne smanjuje, pa tako ovaj naš kultni film i dalje je u žiži interesovanja na svim internet pretraživačima, čak i kada su u pitanju mlađe generacija, gde neki od njih nisu bili ni rođeni kada je film sniman i prezentiran. To i više nego dovoljno govori o kvalitetu ovog kultnog filma, gde može se reći da gledanost kao da se povećava kako vreme odmiče. Kritike na film su bile pozivitne, a film je veoma brzo nakon prikazivanja stekao kultni status na prostorima bivše Jugoslavije.
Mnogi kažu da je tajna uspeha filma u maestralnom režiranju filma, dijalozima koji su izvandredni, fantastičnim likovima i svakako čudnom zapletu u kojem se ismejava smrt i lažni moral. Režiser Šijan uz pomoć scenariste Kovačevića veoma duhovito govore o srpskom društvu tridesetih. Baš u tom periodu dolazi potreba da se naše društvo modernizuje, a upravo taj motiv starog i novog, okarakterisan je kroz pet generacija porodice Topalović. Kamermen Božidar Nikoloć i autor muzike za film Zoran Simjanović sjajno su upotpunili utisak o filmu.
“Maratonci trče počasni krug” je film koji je bio nagrađen brojnim domaćim i međunarodnim nagradama, među kojima su: Festival u Puli: “Zlatna arena za ulogu” – dobitnica Jelisaveta Seka Sabljić; Festival Vrnjačka Banja: “Nagrada za dijalog”, Međunardoni filmski festival u Montrealu: “Specijalna nagrada žirija”, Festival Marsej: “Prva nagrada za scenario” i Festival u Briselu: “Nagrada za film” .
Zanimljivosti o “Maratoncima”
Osim kod nas, ovaj film je bio popularan i širom sveta, između ostalog i u Mađarskoj, koja je čak „Maratonce“ sinhronizovala na mađarski jezik.
Dušan Kovačević je napisao istoimenu pozorišnu predstavu po kojoj je film snimljen, ali radnja filma i predstave se razlikuje. Naime, u pozorišnoj predstavi radnja se dešava u komunističkoj Srbiji početkom sedamdesetih godina i ima element satire komunizma. Drama je 2013. godine režirana u Zvezdara teatru.
Uvodne scene filma prikazuju arhivske snimke atentata na jugoslovenskog kralja Aleksandra Karađorđevića 1934. godine u Marsejleu.
Prizori crno – belog filma gole žene koje se kupa u jezeru, a koje gledaju Kristina, Ženka i Mirko su iz Češkog filma “Ekstaza”.
Kao i u predhodnom Šijanovom filmu “Ko to tamo peva” i ovde se na kraju na simboličan način predviđa raspad Jugosavnije, što će se kao što je već poznato, vremenom pokazati istinitim.
Dva poznata imena domaće strip scene Dragan Lazarević Lazare i Božidar Milojković su sredinom 2013. godine, napravili strip “Maratonci trče počasni krug”, koji je oduševio čitaoce i ljubitelje ovog kultnog filma.
Kako ovaj kultni film gledaju sve generacije stalno, tako je 2008. godine napravljen istoimeni mjuzikl, koji je režirao Kokan Mladenović.
U filmu se kao detalj iz tonskog filma pojavljuje pesma „Svi vi što maštate o sreći“, koju izvodi Milan Timotić.
“Maratonci trče počasni krug” je snimljen za neverovatnih 27 dana.
Jedna od najpoznatijih scena filma kada sluškinja Olja koju glumi Melita Bihali kupa Maksimilijana i on je uvlači u kadu i cepa joj bluzu, zapravo nije trebala da izgleda tako. Naime, reditelj i glumac Mića Tomić su se dogovorili bez Melitinog znanja da scena izgleda baš tako, a sama Melita je bila veoma iznenađena samom scenom, kao i njihovim tajnim dogovorom.
Zanimljivo je da je iz filma izbačena sena u kojoj Melita gola leži u krevetu sa Aksentijem, koga glumi Mija Aleksić. Režiser je hteo da pokaže da je sluškinja pored standardnog posla koji je obavljala šlužila ovoj muškoj porodici i za seks, međutim zbog nesuglasica između nje i Bože Nikolić, ti kadrovi su izbačeni iz filma.
